Edyta Wasenczuk

Najbliższe miesiące dla polskich podatników upłyną pod znakiem przygotowywania się do obowiązków związanych z wystawianiem faktur ustrukturyzowanych i ich przekazywania za pośrednictwem Krajowego Systemu e-Faktur. Kolejnym zwiastunem zbliżających się obowiązków jest wstępna zgoda Komisji Europejskiej, która została wyrażona w dniu 30 marca 2022 r. w formie projektu decyzji derogacyjnej Rady UE, na mocy, której Polska zostanie oficjalnie upoważniona do wprowadzenia odstępstw od przepisów dyrektywy VAT (dalej: „Dyrektywa”) umożliwiających wprowadzenie obowiązku wystawiania faktur w formie ustrukturyzowanej. Projekt decyzji KE przewiduje wprowadzenie derogacji w okresie od 1 kwietnia 2023 r. do 31 marca 2026 r. z możliwością przedłużenia. Opublikowany projekt decyzji derogacyjnej musi zostać jeszcze zatwierdzony formalnie przez Radę UE, niemniej treść decyzji nie ulegnie już zmianie, dzięki czemu możemy poznać kolejne założenia stojące za systemem obligatoryjnym. A trzeba przyznać, że opublikowany projekt ukazuje wiele ciekawych aspektów funkcjonowania Krajowego Systemu e-Faktur oraz – jak to zwykle bywa – przynosi również szereg wątpliwości natury legislacyjnej i interpretacyjnej. I to na tych wątpliwościach oraz wynikających z nich potencjalnych konsekwencjach, chcielibyśmy skupić się w niniejszym artykule. Niemniej, zanim przejdziemy do analizy, konieczne jest przedstawienie ogólnych ram podmiotowych i przedmiotowych, wynikających z opublikowanego projektu decyzji derogacyjnej. Projekt decyzji derogacyjnej Przede wszystkim, z treści opublikowanego projektu decyzji derogacyjnej wynika, że Polska uzyskała zgodę na odstępstwo od przepisów Dyrektywy w zakresie przepisów art. 218 oraz art. 232, które stanowią odpowiednio, że państwa członkowskie zobowiązane są do uznawania za faktury wszystkich dokumentów lub not zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej, spełniających wymagania określone w Dyrektywie, oraz, że stosowanie w obiegu faktur elektronicznych wymaga akceptacji odbiorcy takiej faktury. Przy czym w procesie uzyskania decyzji, Polska pierwotnie wystąpiła jeszcze o jedno odstępstwo od przepisów Dyrektywy, a mianowicie od art. 226, który określa zakres danych obligatoryjnych dla faktur VAT. Jednakże na późniejszym etapie procedowania polskie władze wycofały się z tej koncepcji. Pomimo, że Polska aktualnie wycofała się z derogacji w przedmiocie zmiany zakresu danych obligatoryjnych, które muszą znaleźć się na fakturze VAT, trzeba mieć na uwadze, że koncepcja rozszerzenia zakresu danych przekazywanych do Ministerstwa Finansów w ramach KSeF, została raczej odłożona w czasie niż całkowicie porzucona. Dlatego, gdy obligatoryjny system zacznie już funkcjonować, zasadne będzie pochylenie się nad kwestią dostępności i jakości danych, które aktualnie mają charakter dobrowolny. Przenosząc powyższe odstępstwa na nasze krajowe podwórko, wskazać należy, że zmianie ulegną przepisy ustawy o podatku od towarów i usług w zakresie dopuszczalnych form wystawiania faktur. Jednakże mając na uwadze liczne odstępstwa przedmiotowe, o których pisaliśmy we wcześniejszym naszym artykule "Granice obiegu faktur VAT w ramach Krajowego Systemu e-Faktur", przed Ministerstwem Finansów postawione zostanie nie lada wyzwanie legislacyjne, sprowadzające się do spójnego logicznie uregulowania wyjątków od obligatoryjnej formy faktury ustrukturyzowanej. Z kolei od strony podmiotowej, obowiązek wystawiania faktur ustrukturyzowanych za pośrednictwem KSeF będzie miał zastosowanie do wszystkich podatników mających siedzibę na terytorium Polski, prowadzących działalność wymagającą wystawienia faktury zgodnie z polskimi przepisami dotyczącymi podatku VAT. Chociaż pierwotnie wniosek strony polskiej obejmował podmiotowo wszystkich podatników VAT, to pismem z dnia 8 lutego 2022 r., Polska ograniczyła zakres jedynie do podatników krajowych. Tym samym, spod obowiązku stosowania faktur ustrukturyzowanych oraz obligatoryjnego ich przekazywania za pośrednictwem KSeF, wyłączeni zostali podatnicy zagraniczni, w tym również zarejestrowani na potrzeby podatku VAT, nie posiadający siedziby na terytorium RP. W założeniu więc, podmioty te będą wystawiać faktury na dotychczasowych zasadach. Z treści projektu decyzji derogacyjnej wynika również, że od strony podmiotowej Ministerstwo Finansów planuje objąć „specjalną troską” podatników korzystających ze zwolnienia dla małych przedsiębiorstw, o którym mowa w art. 282 Dyrektywy. W ocenie Ministerstwa Finansów takie rozwiązanie przyczyni się do zapobiegania uchylaniu się od płacenia podatku VAT lub unikaniu takiego opodatkowania. Wniosek w tym zakresie motywowany jest wykryciem przez stronę polską nieprawidłowości w stosowaniu zwolnienia z VAT w odniesieniu do małych przedsiębiorstw, polegających na niezgłaszaniu wszystkich przeprowadzonych transakcji oraz sztucznym rozdzielaniu działalności gospodarczej w celu utrzymania się poniżej progu przewidzianego dla zwolnienia podmiotowego. Do KSeF przekazywane będą również informacje na temat transakcji realizowanych w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów i transgranicznego świadczenia usług, w których nabywca lub usługobiorca są obowiązani do rozliczenia podatku VAT w Polsce. Z dotychczasowych prac legislacyjnych oraz udostępnionej struktury logicznej nie wynika jednak, w jaki sposób dane te będą przekazywane do KSeF. Na pierwszy rzut oka, można pomyśleć, że wszystko jest jasne i precyzyjne. Gdzie jest zatem ten szereg wątpliwości, o którym wspominaliśmy na początku? Otóż wątpliwości zaczynają się już od samej formy zapisania odstępstwa od art. 218 Dyrektywy, która pozostawia szerokie pole interpretacyjne co do zakresu pojęcia „faktury elektronicznej”. W naszej ocenie, posługiwanie się na potrzeby wprowadzenia systemu KSeF pojęciem „faktury elektronicznej”, które funkcjonuje niemalże od 20 lat i ma jednoznacznie ustalone znaczenie, jest wyjątkowo niefortunne i pozwala na wyprowadzenie wniosku, że decyzja derogacyjna dotyczy zarówno faktur elektronicznych, rozumianych jako faktury ustrukturyzowane oraz „klasycznych” faktur elektronicznych przekazywanych do kontrahentów za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Powstaje zatem pytanie, czy w przypadku wystawiania faktur elektronicznych w dotychczasowej formie, podatnik będzie - po pierwsze - spełniał wymóg wystawienia faktury w formie zgodnej z treścią decyzji, a po drugie - czy wystawianie faktur elektronicznych poza KSeF dalej będzie wymagało akceptacji odbiorcy? Pamiętajmy bowiem, że obecnie zgodnie z art. 2 pkt 32) i 32a) ustawy o VAT, czym innym są faktury elektroniczne, czym innym faktury ustrukturyzowane (czyli objęte systemem KSeF). Oznacza to bezwzględną konieczność zmian systemowych w ustawie o VAT w zakresie dopuszczalnych sposobów fakturowania transakcji z uwzględnieniem faktu, że część podatników nadal będzie mogła wystawiać faktury w sposób tradycyjny. Odnośnie zakresu podmiotowego obowiązków związanych z fakturami ustrukturyzowanymi i systemem KSeF, należy zauważyć, że pomiędzy polską a angielską wersją językową projektu decyzji derogacyjnej występują rozbieżności. Mianowicie polska wersja językowa posługuje się pojęciem „siedziby” natomiast wersja angielska korzysta z pojęcia „established in the territory of Poland”. Powstaje zatem pytanie, czy na gruncie polskiej wersji językowej siedzibę należy rozumieć w ten sposób, że faktury ustrukturyzowane będą miały zastosowanie wyłącznie do krajowych podmiotów, czy też uwzględniając anglojęzyczną wersję projektu, przepisy znajdą również zastosowanie do podmiotów zagranicznych posiadających stałe miejsce prowadzenia działalności dla celów VAT w Polsce (tzw. fixed establishment)? Poszczególne odstępstwa od reguły obligatoryjności faktur ustrukturyzowanych malują nam również bardzo barwny obraz potencjalnej rzeczywistości stosunków gospodarczych pomiędzy podmiotami, stawiając nas przed koniecznością odpowiedzi na szereg kolejnych pytań. Jak bowiem podatnik ma zweryfikować, np: Czy podmiot, który przesłał mu fakturę w formie papierowej lub elektronicznej, nie podlega obowiązkowi przekazywania jej za pośrednictwem KSeF? Jak w wypadku wątpliwości ustalić, czy podatnik ma prawo do odliczenia? Wreszcie, jak sformułowane zostaną od strony legislacyjnej przepisy w zakresie obowiązku? Na chwilę obecną pytania te pozostają bez odpowiedzi. Pozostaje mieć nadzieję, że ustawodawca implementując decyzję Rady UE nie ograniczy się wyłącznie do kalki legislacyjnej, lecz podejmie trud kompleksowego i racjonalnego zredefiniowania obowiązku fakturowania transakcji, który nie tylko stanowi fundament dla prawidłowego rozliczenia podatku VAT, ale i definiuje zespół procesów biznesowych w firmach, w którym jakiekolwiek błędy natury prawnej prowadzić mogą do ich paraliżu. Autor: Damian Nalazek, prawnik w TAX INSIGHT.

Edyta Wasenczuk

Chcesz na bieżąco otrzymywać informacje od naszych ekspertów podatkowych? Zapisz się do newslettera!

Produkty

Chcesz na bieżąco otrzymywać informacje od naszych ekspertów podatkowych?

Zapisz się do newslettera!